Overlast met de steenmarter vermijden

De steenmarter is beschermd

In België is de steenmarter beschermd. Het is zelfs niet toegelaten om een steenmarter te vangen om elders vrij te laten, al kan hier wel een uitzondering worden aangevraagd bij ANB door de bestuurlijke overheden wegens overlast. Als de steenmarter zijn intrek neemt in een huis of andere eigendom, kan men ter preventie enkel het gebouw zo aanpassen dat de steenmarter geen toegang meer vindt. Hieronder meer info en tips om overlast te vermijden.

Wat is de ideale schuilplaats voor een steenmarter?

Steenmarters zoeken naar een warme, droge en rustige nestplaats.

In het wild schuilen steenmarters vaak onder (erg) grote houtstapels of in hooi- en houtschuren. Als je over voldoende ruimte beschikt kan je daar een schuilplaats aanleggen. Een ideale houtstapel bezit onderin meerdere holle ruimten met eventueel wat nestmateriaal (droge bladeren, hooi, …) erin. Hij wordt opgebouwd uit meerdere lagen van dun en dik snoeihout zodanig dat het onderste deel steeds droog blijft. Doorgaans is zo’n stapel 2 à 3 meter hoog. Een klein schuurtje met in een hoekje een stapel balen hooi of stro is ook geschikt. Ze worden zo gestapeld dat erin een ruime warme holte overblijft.

Je kan ook overwegen om dit samen met de buren en de gemeente aan te leggen op een openbare plek in de buurt. In beide gevallen is het erg belangrijk dat die schuilplaats afgelegen ligt en niet verstoord wordt, zodat de steenmarter zich daar veilig voelt.

Steenmarter in huis

Steenmarters hebben niet zo’n beste reputatie. Exemplaren die doordringen op (kruip)zolders en dakruimtes kunnen daar aanzienlijke schade veroorzaken: dakisolatie wordt vernield, de isolatie van waterleidingen wordt stukgebeten maar ook in computer- en telefoonkabels worden regelmatig de tanden gezet. De meeste klachten hebben echter betrekking op geluidsoverlast. Een familie steenmarter op zolder kan voor slapeloze nachten zorgen. Vooral in het voorjaar zijn jonge, spelende marters behoorlijk luidruchtig.

Bijkomend probleem: ze deponeren hun uitwerpselen op een vaste plek (een latrine). Zo’n latrine kan - net als opgehoopte prooiresten - zorgen voor geurhinder. Steeds vaker wordt ook steenmarterschade aan auto’s vastgesteld. Die schade ontstaat wanneer steenmarters langs onder binnenkruipen in de motorruimte van geparkeerde wagens en daar leidingen van waterkoeling of ruitensproeiers, bougiekabels en (motorkap)isolatie stukbijten of -trekken.

Probleemdieren doden of verplaatsen is geen oplossing en is zelfs verboden. Bestrijding is nutteloos omdat met het doden van een dier een geschikt territorium vrijkomt dat heel gauw wordt ingenomen door een andere exemplaar. Steenmarters zijn bovendien nuttige dieren (ze vangen veel muizen en ratten die vaak overlast veroorzaken). De Zoogdierenwerkgroep van Natuurpunt geeft aan hoe problemen met steenmarters op een duurzame en meer structurele manier kunnen worden opgelost.

Denk je dat er steenmarter op je zolder (of andere plaats in huis) zit? Volg dan dit stappenplan om (meer) schade te voorkomen.

Stap 1: Ga na of er een steenmarter in huis is
Stap 2: Zoek de toegang
Stap 3: Sluit alle toegangen af
Stap 4: Een nieuwe woonst voor de steenmarter

Stap 1: Ga na of er een steenmarter in huis is

Niet alleen steenmarters maar ook andere dieren kunnen lawaai maken of schade veroorzaken. Zoek op zolder naar sporen zoals de typische uitwerpselen of prooiresten zoals eierschalen en vogelresten.

Zie je een steenmarter in de tuin, dan betekent dit nog niet dat hij op je zolder woont. Steenmarters hebben een erg groot leefgebied. Geniet vooral van de waarneming, want het is een mooi dier dat maar weinig mensen te zien krijgen! Klik hier voor meer informatie over het herkennen van een steenmarter.

Stap 2: Zoek de toegang

Voor je een steenmarter kan verjagen, moet je eerst weten langs waar hij binnenkomt. Het dier kan zich door openingen van 5 cm breed en spleten van 3 cm breed naar binnen wurmen. Loop rondom de woning en zoek alle mogelijke toegangen tot het huis. Stop eventueel proppen papier of doek in de vermoedelijke ingangen om te kijken of ze effectief gebruikt worden. Als de prop er na enkele dagen uit is, heb je de ingang gevonden.

Zoek zowel hoog als laag, want steenmarters kunnen meer dan een meter hoog springen en erg goed klimmen,  zelfs tegen rechte muren op. Steenmarters zijn slim genoeg om losliggende dakpannen omhoog te tillen, zich door zachte materialen te bijten en gaas opzij te duwen. Als je een opening met je hand kan maken, kan een steenmarter er meestal ook door.

Stap 3: Sluit alle toegangen af

Sluit alle toegangen af, met uitzondering van de meest gebruikte toegang, of maak ze onbereikbaar. Gebruik daarvoor een materiaal waar een steenmarter niet doorheen kan bijten, zoals een stevig gaas met een maasbreedte van 3 cm of een plankje. Plaats in de overblijvende ingang opnieuw een prop en wacht tot de steenmarter opnieuw naar buiten komt. Sluit dan meteen ook het laatste gat af.

Openingen dichtmaken
Maak alle openingen ontoegankelijk voor steenmarters, bijvoorbeeld met een stevig gaas (gegalvaniseerd, draaddikte minimum 1,45 mm, maasbreedte maximum 3x3 cm). Zo kan de steenmarter niet naar binnen, maar kunnen vleermuizen toch nog een veilig onderkomen vinden. Als je een steenmarter in huis hebt, sluit de marter dan niet in. Een steenmarter die wanhopig een uitweg naar buiten zoekt, kan veel schade aanbrengen en een dode steenmarter in huis levert enkel (geur)hinder op. Laat de vermoedelijke hoofdtoegang daarom nog even open. Maak de opening pas dicht direct nadat de steenmarter(s) op jacht gegaan is, meestal laat op de avond.

Maak de laatste opening niet dicht in de periode tussen maart en juli wanneer er binnenin een nest kan zitten waarvan de jongen nog niet oud genoeg zijn om mee op pad te gaan met de moeder. Is het probleem acuut en moet je toch ingrijpen in deze periode om grote schade te voorkomen, contacteer dan je gemeente die een specialist zal contacteren met de nodige vergunningen en kennis om de marters te vangen. Contacteer zo nodig ook een dakwerker om herstellingen aan het dak uit te voeren.

Je kan de steenmarter(s) ook naar buiten jagen door hun slaapplaats te verstoren met lawaai of vreemde geuren. Niet alle steenmarters laten zich daardoor afschrikken, maar uiteindelijk moet elke steenmarter op pad om eten te vinden.

Openingen onbereikbaar maken
In sommige situaties is het (bijna) onmogelijk om alle openingen dicht te maken of is het dak erg kwetsbaar (rieten daken). In zo’n gevallen kun je er voor zorgen dat de openingen of gevoelige delen van het huis onbereikbaar zijn voor steenmarters, maar dit is geen eenvoudige opdracht. Het is ook minder natuurvriendelijk.

Steenmarters zijn erg goede klimmers en kunnen zonder problemen meer dan 1,5 meter hoog springen. Zijn de voegen tussen de muurstenen wat diep, dan klimmen ze zonder probleem een rechte muur op en af. Doe het volgende om het dak of de dakrand onbereikbaar te maken:

Verwijder klimhulpen zoals gevelbegroeiing (klimop of andere klimplanten), struiken of bomen tegen de muur.

Verwijder alles rond het huis dat als opstapje kan dienen. Denk bijvoorbeeld aan hagen die tot tegen de muur groeien, vuilbakken, banken, overhangende boomtakken en dergelijke meer.

Plaats een kraag rond regenpijpen en vrijstaande bomen die over het huis hangen, zodat de steenmarter er niet meer tegenop kan klimmen.
Is de woningmuur erg ruw of zijn de voegen dieper dan 3 mm, dan moeten extra maatregelen genomen worden om de muur onbeklimbaar te maken.
Een eerste optie is om bovenaan de muur, tegen de dakrand, drie stroomdraden boven elkaar aan te brengen met 20 cm tussenruimte en op 3 cm afstand van de muur. Dit dient zonder onderbrekingen volledig rondom het huis te gebeuren.
Een andere optie is om op dezelfde plaats een glad oppervlak (rondom) van minimum 50 cm hoogte aan te brengen (bv. van plexiglas, glas of metaal).

Minder betrouwbare maatregelen
Geurstoffen (martersprays, wc-blokjes of andere sterke geurproducten), ultrasone toestellen, lichtflits genererende toestellen en dergelijke meer hebben slechts een tijdelijke steenmarterverjagende werking - als ze die al hebben. Steenmarters hebben doorgaans schrik van nieuwe dingen zoals vreemde geuren, een nieuwe omgeving, nieuwe objecten of vreemde geluiden. Na een tijdje worden deze zaken deel van  hun omgeving en verliezen ze hun schrik waardoor afschrikmiddelen hooguit tijdelijk werken. Deze middelen kunnen wel kortstondig gebruikt worden op het moment dat men een steenmarter wil verjagen om vervolgens zo snel mogelijk (binnen de 24-48u) alle toegangen dicht te maken.

Stap 4: Een nieuwe woonst voor de steenmarter

Verjaag je een steenmarter uit je huis, dan neem je eigenlijk de nestplaats van een (beschermd) dier af. Je zou daarom elders een alternatieve schuilplaats voor de steenmarter moeten voorzien. Als die schuilplaats goed genoeg is, kan dat voorkomen dat de steenmarter de zolder van je buur opzoekt.

Steenmarters en auto’s

Met de opkomst van de steenmarter ontstond een nieuw fenomeen : de ‘automarter’. Die sabbelt wel eens aan autokabels en bijt ze daardoor stuk. Dergelijke schade is te voorkomen, maar tal van middeltjes daarvoor bieden geen of onvoldoende bescherming zoals sprays, ultrasone toestellen en speciale matten.

Waarom bijt een steenmarter in autokabels?

Steenmarters die in autokabels bijten werden rond 1980 voor het eerst waargenomen in Zwitserland. Sindsdien heeft het fenomeen zich uitgebreid naar België. De precieze oorzaak van dit bijtgedrag blijft onduidelijk. Sommigen opperen dat de verwerking van visolie of vismeel in het rubber de dieren aantrekt, maar daarvoor bestaan geen bewijzen.

De reden waarom steenmarters in auto’s kruipen is wel bekend. Tijdens de paartijd (maart-juli) vertonen steenmarters een versterkt territoriaal gedrag. Ze markeren objecten, waaronder auto’s, in hun omgeving intensiever met geursporen. Auto’s veranderen regelmatig van plaats en bevatten nogal vreemde geuren. Zo kan een auto met de geur van de ene steenmarter in een territorium van een andere steenmarter geparkeerd worden. De steenmarter in dat gebied denkt dan dat er een vreemde steenmarter zijn territorium is binnengedrongen. Hierop kunnen ze heftig reageren en het kan gebeuren dat ze daarbij in auto-onderdelen bijten. Ook speels gedrag van jonge steenmarters wordt genoemd als mogelijke oorzaak.

Schade aan je auto voorkomen

Je kan je op drie manieren beschermen tegen steenmarterschade:

  1. Parkeer de auto in een goed afgesloten garage
  2. Installeer een stroomstootapparaatje in de motorruimte. Dat werkt volgens het principe van een schrikdraad. Enkele metalen plaatjes worden op strategische plaatsen in de motorruimte aangebracht waardoor de steenmarter een lichte elektrische schok voelt wanneer hij in de motorruimte kruipt. Laat het apparaatje installeren door je autoverdeler of garagist (dat kan al vanaf € 70). Zo vermijd je problemen met de garantie. Vaak werken dergelijke apparaatjes met een combinatie van stroomstoten en ultrasone geluiden. Er zijn echter allerlei dieren die last kunnen hebben van ultrasone geluiden (zoals vleermuizen, maar bv. ook je huisdieren). Probeer daarom het gebruik van deze combi-apparaatjes te vermijden.
  3. Maak de motorruimte of kabels onbereikbaar. Voorkom dat de steenmarter in de motorruimte geraakt door ze af te sluiten met een draadrooster of bescherm de kwetsbare kabels met stevige kabelgoten. Informeer je hierover bij je garagist. Ben je technisch aangelegd en wil je dat zelf doen, contacteer dan vooraf en achteraf toch even je garagist om garantie- of verzekeringsproblemen te vermijden. Marterafwerende kabelgoten zijn verkrijgbaar in de handel voor ongeveer € 9 per twee meter.

Steenmarter in de tuin

Steenmarters zijn roofdieren. Ze eten veel muizen en ratten, maar ook vruchten, insecten, spinnen, en (keuken)afval staan op hun menu. Ze zijn dol op (kippen)eieren en durven uitzonderlijk ook wel eens een duif, kip, eend, cavia of dwergkonijn roven.

Steenmarters zijn niet de enige dieren die kippen of andere tuindieren roven. Ook loslopende honden en vossen doen dat. Bescherm je dieren tegen marters, dan zijn ze meteen ook veilig voor andere mogelijke rovers.

Kippen en andere vogels

De volgende twee maatregelen voorkomen dat steenmarters met je kippen of hun eieren gaan lopen.

Nachthok
Een goed afsluitbaar nachthok is de goedkoopste oplossing om je pluimvee en hun eieren te beschermen. Ze zijn verkrijgbaar in alle uitvoeringen en formaten maar slechts enkele bieden de garantie dat ze ook veilig zijn tegen rovers. Voorzie een stevig slotje en voorkom openingen van meer dan 5 cm en spleten groter dan 4 cm.

Het hok kan je ’s avonds eigenhandig afsluiten en ’s morgens openen, maar je kan het ook voorzien van een automatisch openend deurtje. Zo’n handig deurtje werkt met een lichtsensor of een tijdschakelaar, maar het is wel duur in de aankoop (gemiddeld 250 euro).

Kippenren

Je kan je dieren ook binnen een ren houden. Voorzie hiervoor een degelijke afsluiting. Om goed te functioneren moet die aan de volgende voorwaarden voldoen.

  1. Gebruik stevig (marter)gaas van minstens 1,5 mm dik. Zo vermijd je dat de steenmarter er doorheen bijt.
  2. Neem een maximale maasgrootte van 4×4 cm; zo kan de steenmarter er niet doorheen glippen. Wil je ook kleine marterachtigen buiten houden neem dan een kleinere maasopening van 1,5×1,5 cm.
  3. Marters zijn goede klimmers en springers. De hoogte van de kippenren is minstens twee meter hoog.
  4. Een volière of kooi, die ook bovenaan en onderaan is dichtgemaakt, met hetzelfde gaas of een gaasnet is nog veiliger.
  5. Een elektrisch schrikdraadje onderaan – op 20 cm hoogte – en bovenaan verhoogt de veiligheid. Doe dit wel rondom het gehele hok.
  6. Extra beveiliging bij de grond is voor steenmarters niet noodzakelijk, want ze graven zelden. Maar je kan beter ineens je kippenhok ook vossenvrij maken door enkele tegels of platen van 40 cm breed rondom de omheining te leggen of de draad schuin naar buiten toe 50 cm diep in te graven. Zo kan de vos er niet onderdoor graven. Als je enkel een draad ingraaft, denk er dan aan een stenen drempel aan de toegangsdeur van het hok te leggen en de deur goed te laten aansluiten.
  7. Bomen, schuurtjes en andere opstapjes naast het kippenhok bieden een ideale klimhulp. Een omheining verliest hierdoor zijn nut. Hou dus rekening met de omgeving van het kippenhok.

Konijnen, cavia’s, hamsters…

Steenmarters (maar ook loslopende honden of katten) durven andere dieren uit je tuin roven, zoals konijnen, cavia’s, hamsters … Bescherm je dieren door ze in een goed afgesloten ren of hok te plaatsen.

  • Gebruik stevig (marter)gaas van minstens 1,5 mm dik. Zo vermijd je dat de steenmarter er doorheen bijt.
  • Neem een maximale maasgrootte van 4×4 cm; zo kan de steenmarter er niet doorheen glippen. Wil je ook kleine marterachtigen buiten houden? Neem dan een kleinere maasopening van 1,5×1,5 cm.
  • Marters zijn goede klimmers en springers. Zorg daarom dat ook de bovenkant gesloten is met martergaas (zoals een volière).
  • Zorg dat er geen roofdieren onder de afsluiting door kunnen. Marters graven zelden, maar een lichte verplaatsbare konijnenren, zouden ze wel eens kunnen optillen. Zorg dus dat de onderkant ook afgesloten is met een gaas of dat de omheining stevig vast zit in de grond.
  • Plaats je geen martergaas als bodem, dan kan je best enkele tegels of platen van 40 cm breed rondom de omheining leggen of de draad 50 cm diep in te graven. Zo kan een vos er niet onderdoor graven. Als je enkel een draad ingraaft, denk er dan aan een stenen drempel aan de toegangsdeur van het hok te leggen en de deur goed te laten aansluiten.Katten

Katten zijn net als steenmarters roofdieren. Gewoonlijk mijden roofdieren van eenzelfde grootte elkaar. Dat is ook zo met katten en steenmarters, maar dat sluit niet uit dat ze af en toe met elkaar geconfronteerd worden. Steenmarters kiezen echter liever het hazenpad in plaats van de confrontatie aan te gaan. Ze zullen zich enkel verdedigen wanneer ze zich in het nauw gedreven voelen. Je hoeft dus niet bang te zijn voor je kat.